October 15, 2019, zîng dar 8:25 vêlah chuan Presbyterian Hospital, Durtlâng Lawmna ward-a nau neihna pindan atangin Chawiteii (kan tunu, nurse) a rawn tlan chhuak vau vau a, phúr zetin, “Naute a piang tawh e aw. Dar 8:12 khan a nia, MIPA,” nui chungin a rawn ti a. Ka kutzungpui ka tipir a. Ka lawm hle a ni. Ka fanu, H. Tirzah Lalremruati kan pai lai khan, mipa a nih nan emaw, hmeichhia a nih nan emaw Pathian hnenah tawngtaiin ka dîl lém lo. May 18, 2016 khan Railway Hospital, Garden Reach Road, Khidderpore, Kolkata-ah a lo piang a. An rawn pawm chhuak a, “Male or female?” tiin min nemnghehtîr a. Lawm takin, “Female,” ka lo ti a. An nui a, an pawm sawn leh ta a. Fanu ka neih vàng emaw, fa ka neih hrim hrim vang emawa PATLING ta riauva inhriatna emaw, inchhàlna emaw ka nei lem lo va. Ka patlin loh riauna pawh ka ngaihtuah tehchiam lo.

Ka nuin min rawn bia a. Hmeichhia a nih tih a hriat khan, “E, hmeichhia pawh ni se, a tha vek tho a lawm ti raw,” tiin min hnèm a. A sawi tum chu ka hria. Fapa ka awh ngawih ngawih a ring a. Mipa a nih tak lohvah chuan ka rilru a hnual ringin min hnèm a ni. Ka nu thinlung kha a hluin a zahawm a ni. A fapa rilru hnîm tùra a ngaih chu a rawn hnèm thuai a. Hna ropui tak a thawk a ni. Nimahsela a hlauh ang erawh chuan ka rilru a hnîm lo.

Tun tum erawh chu, rawngbàwlna leh rawngbàwl zelna tur te leh thil dang chi hrang hrang ka ngaihtuahin, “Lalpa, fapa chu ka awt ve angreng hle mai. Lo piang tur hi fapa ni thei se ka duh viau a ni. Amaherawhchu fanu a lo nih pawhin ka lawm dan a thuhmun tho ang, mahse fapa chu ka awt ve e,” tiin ka dîl tlat thung.

Nau kan pai hnu hian kan fanu Tirzahi hi, nau a neih tur thu te, a nu pum chhungah a awm mêk thu te hi kan hrilh thin a. Nau a nei dawn tih a hriat thiam chinah chuan a nau hming atân Zefania, tih hi a sak nghal tlat mai a. Hetih lai vel hian Bethsy hla sak, Bible Hla kha a thiam deuh nual tawh a; mahse ‘Zefania’ tih lai tak hi chu a la thiam thleng lo. Phone-a hla kan play thin a lo ngaihthlâk kha a hriatna hnar chu a ni mai a. La thiam thleng lo mah se, a rilruah a awm ve reng a nih a rinawm hle.

Chutia fapa ka han neih ve tàkah chuan rilru a hlimin, ka lawm hle a. Pathian hnenah lawmthu ka sawi a. A hming atân chuan a u, Tirzah-in a sak ang ngeiin, Zefania, ni rawh se, kan ti a, a lo ni ta mai a. Pathianin min hruaina hi a danglamin, kawng bumboh leh chhuk chho tak takah min hruai a. Ka kawngte chu hnim thin hle mah se, Pathianin min hruai tlat thin tih ka hria a. Chuvangin ‘Lalhruaia’ ni se, ka ti leh a. Nimahsela ka nu nen kan inbiaknaah, “A hruai mai lo che, a hruai zel che a ni. Chuvangin Hruaizela ni zâwk rawh se,” a ti deuh tlat a. Chuvangin Hruaizela tih chu dik zâwkin ka hre ta a; a ni leh ta a.

Ka hming ka ziah dan hi a danglam lehpek. Kan hnam hming, ‘Hringngen’ tih hi a lam tawiin ka hming hmasa berah hian ka dah a. Hei hi mi tam tak chìn dan a ni lo. Kohhran ziaktute pawhin ka hming an han chhiar hian, a hma aiin an chhiar muang sawt a; a tlangnel deuh phei chuan, ‘H. Joseph Lalfakmawia ni lovin, Joseph H. Lalfakmawia, ni zâwk awm tak,’ an ti fo nia. Hetia min ziahsak tlat leh chhiarsak zui tlat hi ka tawng nual mai. Mahse mi chìn dan hian min lêm kher lo lehzel a. Chutiang bawkin ka fapa hming chu H. Zefania Hruaizela, tiin kan ziak ta a ni. Thenkhat ngaihah chuan Zefania H. Hruaizela tih awm tak a ni. Thenkhat zîngah ka tel lo leh ta.

Zefania, tih sipel mai pawh hian innghirnghona ni pha chiah lo, mahse thu inchuh lek lekna min siam nghal der mai. Mizo Bible lehlin hmasa lamah hian Zephania, tih a ni a. Hei hi Mizoten kan hriat laklawh dan a ni titih tlat mai. Mahse Lehlin Thar (CL Re-edited) lamah hian ka duh dan ang tak, ZEFANIA tih hi a lo awm khiau mai a. Tirzah-i pawh hian ‘Zephania’ (ph = phâk, phun, phu etc.) tiin a lam lo va, Zefania, a ti ve tlat. Mizo tawngah PH hi F a ni ve lo. A Zo tawng takin ka sa a, chuvangin F ka hmang a ni. PH hman dawn rau rau chuan Sap tawng takin ‘Zephaniah’ te min tihtîr tal ula. A ziah dan original angin ziak la, min ti leh maithei a. Original chu Hebrai a ni a. ‘Hebrai tawngin ziak ila, kan chhiar thiam lo leh fur si ang. A buaithlâk ting mai. Chuvangin ‘Zefania’ tihah hian min lungawipui mai teh u.

Chutia kei tehlulin fapa ka’n nei ta nawlh chu chhûngte leh thiante zîngah min lawmpuitu an tam ve hle mai a, keini tehlul. Min duhsak a, min lawmpuina thu min rawn thawntu (facebook leh whatsapp) eng emaw zât hnenah lawmthu ka sawi nghe nghe a. Phone pawh ka dawng nual. Ka lawm hle.

Ziak meuhva min lawmpuitute zînga Mizo riau pakhat chu, “Tunah chuan pa tak tak i ni ta e,” tih hi a ni. Hetia min ti hi eng emaw zât an awm. MIZO PA TAK TAK huangah min lawm lut hlawm a. Kawng khatah chuan ka lawm hle. Hei chauh pawh hi a ni mai lo. Nau kan neih hun min zawt hi an awm ve nual tho va. Kan han inhrilh chian chuan, min duhsak taka, “Fapa ngei nei ang che u,” emaw, “Fapa in neih theih nan kan lo tawngtaipui che u,” ti te ka tawng nawk mai. Ka lawm takzet a ni. Fapa chu ka awt a lawm; mahse fanu aiin ka thlahlel zâwk chuang lo.

Ngun takin ka ngaihtuah nawn a. Chu thu chuan chuti takin min khawih lo. Induhsakna thu chuangtlâi a niin ka hre tlat. Fanu leh fapa kan neih te hi Pathian min pêk, mahse Pathian ta an ni a. Keia tih theih engmah a awm lo. Fapa ka neih avanga PATLING, PA TAK TAK ni ta bîk tlat, ka neih hma zawnga patling/pa tak tak la ni pha lo angin ka inngaihtuah chhin a. Chutiang teh nuai chu ka hrethiam lo. Tin, he thu hi a dik ka ti lo va; duh leh mite chuan induhsakna thuhlanah lo hmang zui se, kei rawh chuan hmang ve hlek lo ila, tih hi ka thutlûkna a ni. Hetia min titute ka dem lo va; an thinlung thûk tak avangin lawmthu ka sawi takzet zâwk.

Kei erawh chuan thu chuangtlâi leh dik zîktlûak lo niin ka hria a. Chutia ngaihtuah ve tlatna chhan pawh ka nei ve a.

1. Fapa avanga patling/pa tak tak ka nih chuan, tawng thu chhe lovah chu ka fapa chu lo thi ta se, patling/pa tak tak nihna ka chân tihna em ni? Fapa neih chhun sûn leh si te hi pa tak tak an nihna hlihsak an ni ta tihna em ni? Ka ring chiah lo. Chuvangin patlinga min siamtu hi fapa neih leh neih lohvah ni lovin, mahnia mahni, ziarâng leh kut kawiha hlawh chhuahah a innghat zâwkin ka hria. Fapa nei duah, ‘patling’ si lo ka hria.

2. Hmeichhia hlir fa 10 pawh nei ila, pa tak tak/patling ka ni dawn lo tihna ni awm tak a ni leh a. Hei hi hmeichhe hnuaichhiahna (discrimination) dik tak a ni. Pa/nu, fanutea innghat, fapate zuih ral si, engzât tak awm ang maw? An tam hlein ka ring. Hmeichhiate hi hetiang tawngkam cheh khum tur an ni lo. Fanu chauh nei, patling tak ni si ka va hre nual si em.

3. Fapa awt ngawih ngawih, Pathian hnenah pawh dil ngat ngat, nu hriselna pawh pawisa zo lova awt a, thi fa hnûk chata nau pai lui hrâm, mahse hmeichhia bawk hring leh tho si te, ei leh bar harsat zual phah hial pawh huam, fapa nei thei ngang si lo te pawi sawina lian tak a ni a. Fa petu tawng khalhna a ni. Keini thu a ni si lo. Tul hauh lova mi rilru hliamna a ni thei.

4. Fapa chu sawi loh, fanu pawh awt em em, nei thei ngang si lo, a nupui chhûl Pathianin a hawnsak si lohte hi patling/pa tak tak ni lovah kan chhuah leh ta a. Chutiang em em phei chu kan ngaihtuah thlengin, kan sawi tum tak a ni hauh lo vang. Mahse a kâwk ruih si. Chutiang mi chu thian ka nei nual. Pa entawn tlâk tak an ni fur. Kan ngaihtuah miah loh hian mi kan tirum vawng vawng thei a nia. Tul lo puiah ‘hnawk’ kan ni thei.

5. Miin fa an lo la (adopt) thei. An fa tak tak a nih loh avang chuan fa latupa chu pa tak tak ni lo, a nu pawh nu tak tak ni lo, patling/nutling ni lovah ngaih mai tur a ni dawn em ni? An chhungkua an enkawl dân thlìr phawt chi a ni ang chu. Hetiang mi hi hriat ka nei. Paràwn leh zahawm tak pawh an awm nual.

6. Chhungkaw ei leh bar leh dinhmunin a zir ngang loh avanga nupui nei thei lo va, chhungkaw tulpui eng emaw zât an awm ve bawk. Heng mite hi khawlai fa tal nei turin kan fuih em ni? A chi tawp nang. Heng mite fa lu hloh chhan hi a zahawmin, patling dik tak ziarâng a ni lo vem ni? Kei chuan patlingah pawh patling tha mi niin ka hre zâwk hial.

Patling nia ka ngaih

Chhungkua rêl fel a, enkawl zo va, phâk ang tâwka mi dangte pawh kêp huam, a nuna mi dang leng, lainatna leh ngaihdamna thinlung pu leh hmasawnna ngaihtuah mi hi patling ka tih chu a ni. A fa neih zât leh neih dânah a innghat lo va. Hetiang mi tawh phawt chu tu pawh, fa a nei emaw nei lo emaw, nupui/pasal a nei emaw nei lo emaw, hmeichhia emaw mipa emaw pawh ni se, patling dik tak ka ti a ni.